Φανή Αθανασιάδου – Παραλλαγές σε ένα σώμα

Διαμέρισαν τα μέλη                                                                                                                                                            όχι τον ρουχισμό της                                                                                                                                                       το προτίμησαν                                                                                                                                                              ήταν πιο εύκολο και βολικό                                                                                                                                        να εξαφανίσουν μια ύπαρξη                                                                                                                                                  παρά να διαχειριστούν τα υπάρχοντά της                                                                                            απαιτούσε να αφιερώσουν                                                                                                                              περισσότερο χρόνο και κόπο                                                                                                                                                 κι η εποχή δεν είναι κατάλληλη                                                                                                                              για τέτοιου είδους καθυστερήσεις.

 Όταν λέμε ψωμί εννοούμε σώμα                                                                                                                       κι όταν λέμε αίμα πίνουμε κρασί     

Το πρώτο ποίημα –παραλλαγή σε ένα σώμα ,σε  σύνολο   41  παραλλαγών – ποιημάτων  που απαρτίζουν   το νέο ποιητικό  βιβλίο της Φανής Αθανασιάδου.  Αυθεντική ποιητική φωνή, με άλμα  ωριμότητας στη γραφή, στην τελευταία αυτή ποιητική κατάθεση,  μας παραδίδει ένα βιβλίο που θα το ονόμαζα σπουδή στο σώμα αλλά και στην ύπαρξη. Στο σώμα που είναι κλεισμένοι όλοι οι τόποι , όπως μας λέει η ίδια στο μότο του βιβλίου. Και παραπέμπει στην ενότητα  Γένεσις του Άξιον εστί  του Οδυσσέα Ελύτη:  Εντολή σου, είπε, αυτός ο κόσμος  και γραμμένος στα σπλάχνα σου είναι. Αυτούς λοιπόν τους τόπους  που κατοικούν στο σώμα καταφέρνει η ποιήτρια να αποτυπώσει ποιητικά .Το σώμα είναι φθαρτό  χους ει και εις χουν απελεύσει,  αλλά μπορεί να περικλείσει , έχει μέσα του εγγεγραμμένο όλον τον κόσμο . Κι αυτό είναι μεγαλειώδες και μαγευτικό. Οι τόποι αυτοί  και τόποι του σώματος  γίνονται  και τόποι  πνευματικοί, συναρμόζονται με τρόπο που τους καθιστά αξεχώριστους.  Παρακολουθώντας την πορεία της στον χρόνο εύκολα κανείς διαπιστώνει πως η Φανή  γίνεται πιο αφαιρετική στη γραφή της.  Αυτό σημαίνει πως φεύγει από το συγκεκριμένο, το απτό, το ορατό και ακολουθεί τη γραμμή του πνεύματος, το βάθος των πραγμάτων, το πολυεπίπεδο της ύπαρξης. Kι ενώ το ποίημα βαθαίνει μπορεί να απολήγει γλυκά σε μια εικόνα χειροπιαστή που δημιουργεί ισορροπία ανάμεσα σε πνεύμα και ύλη, σε σώμα και ψυχή, σε βάθος και επιφάνεια.  Με δέσιμο όμορφο μεταξύ ορατού και αόρατου. Αυτό συμβαίνει σε αρκετά από τα ποιήματα της συλλογής.  Το  πνευματικό απολήγει  στο σωματικό με πολλή άνεση, το σώμα πνευματοποιείται και το πνεύμα σωματοποιείται. Νομίζω ότι καταφέρνει με πολύ αριστοτεχνικό ποιητικό τρόπο το ταίριασμα, την ένωση των δύο. Αυτό όμως δεν είναι κάτι απλώς θεωρητικό  και ποιητικό. Έχει άμεση σχέση με τη ζωή μας.  Η σάρκα και το πνεύμα , η ψυχή αποτελούν μια ολότητα . Παρόλο που στη ζωή μας συνήθως πλατωνίζουμε , υπάρχει δυισμός, διαχωρισμός  των δύο με πολλές φορές υποτίμηση του σώματος.  Κατάλοιπα ίσως, της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας  ιδιαίτερα του πλατωνισμού και νεοπλατωνισμού, του ορφισμού κτλ. και επιρροές της δύσης, που θεωρούσαν το σώμα υποδεέστερο. Η Φανή Αθανασιάδου κατορθώνει ποιητικά να δώσει την ισορροπία, την ολότητα και την ψυχοσωματική ενότητα, το όλον.  Κι αυτό είναι  επίτευγμα. Μέσα από έντονες σωματικές εικόνες το σώμα  παρουσιάζει την πνευματική του διάσταση. Εδώ θυμόμαστε τον Γρηγόριο Παλαμά που έλεγε πως το σώμα έχει ενσυνενωμένας πνευματικάς διαθέσεις. Το σώμα μπορεί να ζει πνευματικά. Δεν είναι τυχαίο που στην καθημερινή μας ζωή πράγματα πνευματικά τα αποδίδουμε  στον λόγο με ενέργειες του σώματος.

Στα ποιήματά της τα πάντα γύρω στο περιβάλλον σωματοποιούνται, περνούν μέσα από την πραγματικότητα του σώματος  ή γίνονται αλληλέγγυα του σώματος,  ακολουθώντας τις γραμμές του  με απόλυτα καθημερινές κινήσεις . Η κίνηση των πραγμάτων αντιστοιχεί στα λικνίσματα του σώματος. Κάποτε αμυδρά , ανεπαίσθητα,  κάποτε πιο φανερά αποκτώντας ένα ιδιαίτερο νόημα αρκεί να τα αποκωδικοποιήσεις. Όλα αυτά συνθέτουν την κρυφή ζωή των πραγμάτων και του σώματος που χρειάζεται ιδιαίτερη ευαισθησία και μάτια εσωτερικά για να τα δεις. Η ποιήτρια εντοπίζει αυτήν την αλήθεια και μας καλεί να τη δούμε. Κι όλο αυτό συμβάλλει στην ερμηνεία μιας ζωής βαθιάς που ίσως καθημερινά μας διαφεύγει και μας χάνει.

Προπαίδεια

Δεν μπορέσαμε ποτέ να φτάσουμε αυτό το αμυδρό λίκνισμα του σώματος                                                                                              αυτή την ανεπαίσθητη φάλτσα κίνηση                                                                                                   που φαίνεται στις μικρές λεπτομέρειες                                                                                                          τότε που κάθε ελαφρά μετατόπιση των πραγμάτων                                                                                   κάθε μικρή μετακίνηση αποκτά το δικό της νόημα τη δική της σημασία                                                                                                         κι έπειτα να ακολουθούν εκείνα τα ξέγνοιαστα πρωινά                                                                           να τα μοιραζόμαστε μαζί στη βεράντα με θέα το πέλαγος

 Το σώμα γίνεται ο δέκτης κι ο πομπός. Το φίλτρο που απορροφά τους κραδασμούς της ζωής, που φιλτράρει και  τρέφεται , που τρέφεται και κοινωνεί , όταν γίνεται δεκτικό, που γίνεται φορέας μέθεξης. Δύσκολη η μέθεξη, αλλά εδώ θα τη βάλουμε.

Το σώμα το κατοικητήριό μας, ο χώρος που πραγματώνεται η χαρά, η απόλαυση, η ξεκούραση , η ευτυχία, η κοινωνία αλλά από την άλλη και το καχεκτικό, αδύναμο σώμα που μπορεί να γίνεται ένα με το χώμα, πασχίζει να ξορκίσει το βάρος των λογισμών, καλείται να πληρώσει ‘’το σώμα ως απουσία  και λόγια που δεν κατάφεραν ποτέ να ειπωθούν’’.  Το σώμα βορά και αντικείμενο εκμετάλλευσης  και χρήσης.  Το σώμα Χριστού στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. ‘’ Όταν λέμε ψωμί εννοούμε σώμα και όταν λέμε αίμα πίνουμε κρασί’’, μας λέει.  Σώμα με πνοή θεϊκή που αξίζει τον απόλυτο σεβασμό και την αγάπη.           

Αποτυπώνει ποιητικά και σημαντικά υπαρκτικά θέματα. Το θέμα του προσώπου . Ο άλλος, ως πρόσωπο, μπορεί να γίνει η πηγή της δικής μου αυτοσυνειδησίας, της συνείδησης του προσώπου μου , με βοηθά  να ανακαλύψω το δικό μου πρόσωπο μέσα όμως  σε σχέση βαθιά αγάπης και αλληλοπεριχώρησης.

Μου έδωσε όνομα πρόσωπο                                                                                                                      ανακάλυψα τότε ποιο ήταν το πρόσωπό μου                                                                                              άγγιξα τις γραμμές το περίγραμμά του                                                                                                                            το είδα, το αντίκρισα πρώτη φορά στον καθρέφτη

Μας λέει στο ποίημα Το πρόσωπο.

Ο άλλος όμως κι ως ξένος, ως αλλοτρίωση και αποξένωση.

Στο ποίημα Ανάμεσά μας η αφή θίγει το θέμα της μοναξιάς των σωμάτων, την αδυναμία  και την αναπηρία να πλησιάσει το ένα το άλλο. Εδώ θίγεται, πάλι μέσω του σώματος, ένας ολόκληρος πολιτισμός , ο πολιτισμός μας, το επώδυνο κλείσιμο του ατόμου στο σώμα και στη μοναξιά του, στο σκληρό κάστρο του, η αδυναμία να κοινωνήσει ,να ενωθεί, να πραγματωθεί.

Ανάμεσα μας η αφή

Αντίκρυ σε δύο παράλληλα ευθυγραμμισμένα πεζούλια                    καθόμαστε και μιλάμε                                                                                          

πίσω από τις μάσκες μετράμε την απόσταση να είναι ακριβής                                                                      να υπάρχει μια κάποια ασφάλεια ανάμεσά μας                                                                                                      η αφή όμως η αφή πού είναι;                                                                                                                          Κοιτάμε τα χέρια μας πώς σκέβρωσαν έτσι απότομα                                                                        η απόλυτη εχεμύθεια μεταξύ μας θα υπερισχύσει.

Ο σύγχρονος άνθρωπος  ως αιώνιος Σίσυφος  που η ζωή  τον αναγκάζει να σπρώχνει χωρίς σταματημό τις πέτρες στον ανήφορο και που η ζωή στην πόλη , με τα ψηλά κτίρια και τις πολυκατοικίες  τον θολώνει,  του κρύβει την αλήθεια, δεν τον βοηθά με αυτές τις πέτρες να οικοδομήσει. Άλλωστε πόσες φορές και εμείς οι ίδιοι δεν αισθανθήκαμε έτσι τη ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα;

Το θέμα του Έρωτα πάλι μέσα από το σώμα . Το σώμα συντονίζεται στις κινήσεις του Έρωτα, γίνεται το όργανο και το μέσο για να υπάρξει ο Έρωτας στην ουσιαστική του διάσταση απαλλαγμένος από τον κίνδυνο της συνήθειας  και της αυταπάτης.

Για μια φορά και έναν καιρό…                                                                                                                      

Έπαιζε με τις λέξεις                                                                                                                                                           τις έκανε φιγούρες χορού σώματα                                                                                                                          που πολιορκούσαν τη νύχτα πλάσματα ανέμελα συντροφικά                                                                               μα πρόσεχε να μην αγγίζουν το ένα το άλλο                                                                                                        μόνο να συντονίζουν μεταξύ τους τις κινήσεις                                                                                    σύμφωνα με τη φορά του ανέμου                                                                                                                 να αντιστέκονται να αποφεύγουν τη συνήθεια                                                                                               να γίνονται έρωτας

Νομίζω ότι είναι από τα πιο εύστοχα και ουσιαστικά ποιήματα που έχω διαβάσει στο δύσκολο θέμα του Έρωτα. Με τρόπο μινιμαλιστικό ,  δοσμένο στα νοήματά του με χειρουργική ακρίβεια. Άλλωστε χαρακτηριστικό των ποιημάτων της συλλογής  είναι ένας λιτός και απογυμνωμένος από τα περιττά ποιητικός λόγος που ακριβώς εξυπηρετεί  την ακρίβεια  στην  αποτύπωση των νοημάτων.

Στο ποίημα Το σώμα θέτει το θέμα της άσκησης του σώματος ως νίκη που θα κριθεί στα σημεία.

Το σώμα

Σκληροτράχηλο το σώμα                                                                                                                                   οι μύες παλεύουν μεταξύ τους ποια ομάδα θα κυριαρχήσει στην άλλη                                                                                                          βλέπεις δεν αιματώνονται το ίδιο καλά όλες                                                                                             έτσι οι συσπάσεις και οι απρόσμενες εκρήξεις πόνου είναι συχνές                                                                             γι’ αυτό η νίκη θα κριθεί στα σημεία.                                                                                                            Μέχρι τότε η καθημερινή άσκηση έχει τον λόγο

Το θέμα του χρόνου και της  μνήμης

Η μνήμη σωματοποιείται, είμαστε μνήμη μας λέει, το σώμα μας μνήμη είναι και φέρνει  το παράδειγμα του γερασμένου Οιδίποδα,  με σώμα φορτωμένο μνήμη , ένα με τη μνήμη, ξένο και αποσυνάγωγο να ψάχνει κώχη να ξαποστάσει κυνηγημένο μέσα στους αιώνες από τους ανθρώπους.

Ο χρόνος επίσης σωματοποιείται : ένας χρόνος μειδίαμα που κατρακυλά στις σκάλες, ξεκαρδίζεται, χάνει την ισορροπία του , χρόνος με σώμα που  κρατά το μέλλον μας. Θίγει και  σύγχρονα θέματα με ευαισθησία , όπως η κλιματική αλλαγή και ο μετάνθρωπος, το ρομπότ,  όχι όμως ως κυρίαρχο  το οποίο αποδομείται  και ανασυντίθεται κι αλλάζει μορφές.

Επίσης, πληγές ανοιχτές  της κοινωνίας και της ζωής  μας που χαίνουν:

Για την ιστορία

Κι ήρθαν τα καινούργια τραίνα                                                                                                                   εισβολή είπαν πως έγινε στην πόλη μας                                                                                                   δεν θα ’χε προλάβει να φέξει ακόμη                                                                                                                     κι έτσι μας βρήκαν όλους στον ύπνο                                                                                                                                που να προλάβεις ν’ αντιδράσεις                                                                                                                             τι να πεις σε ένα προμελετημένο σχέδιο                                                                                                  μόνο χαζεύεις απ’ το παράθυρό σου                                                                                                                           προσποιείσαι τον ξαφνιασμένο                                                                                                                     για να ’χεις έστω μια δικαιολογία                                                                                                                       όταν δηλώσεις μετά από χρόνια – έτσι για την ιστορία–                                                                                            πως εσύ τουλάχιστον ήσουν απών

Στην ποιητική της φαρέτρα έχει και αξιοποιεί φράσεις από την Αγία γραφή και τη μυθολογία: χους ει και εις χουν απελεύσει, ανατέλλει επί δικαίων και αδίκων , η γυναίκα του Λωτ που μένει στήλη άλατος, όταν λέμε ψωμί εννοούμε σώμα κι όταν λέμε αίμα πίνουμε κρασί, διαμέρισαν τα ιμάτιά μου,, ο Οιδίποδας , ο Τάλως, ο Σίσυφος, η αχίλλειος πτέρνα και ο Αχιλλέας

Η Φανή Αθανασιάδου γράφει Ποίηση. Με Π κεφαλαίο. Με γνήσιο ποιητικό λόγο. Με εικονοποιία  πλούσια, τολμηρή, λυρισμό συγκρατημένο και γλώσσα που κέρδισε την οικονομία της. Ελεύθερος στίχος όμως τα ποιήματα έχουν μουσικότητα που γεννιέται από εσωτερικό ,εγγενή ρυθμό.

Δε μηρυκάζει, δεν επαναλαμβάνει, δεν είναι αυτοαναφορική,  δεν εκφράζει την προσωπικότητά της αλλά μια συλλογική προσωπικότητα που αφορά  όλους.  Ερμηνεύει, προτείνει, κοινωνεί. Έχει την ικανότητα και τη δύναμη να τοποθετεί με ακρίβεια τα πράγματα στη σωστή τους θέση , να αποκαθιστά. Διαβάζοντας το βιβλίο της  διαπιστώνει εύκολα κανείς ότι  έτρεξε με μεγάλες ταχύτητες, κάλυψε μεγάλες αποστάσεις από την προηγούμενη συλλογή.  Κατόρθωμα του βιβλίου , όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, είναι ότι μπορεί και αποτυπώνει και μάλιστα ποιητικά την ψυχοσωματική ενότητα του ανθρώπου, την οποία χάνουμε στη ζωή μας, όπως και σημαντικά άλλα υπαρκτικά θέματα. Σημαντική και η αισθητική πλευρά, η απόλαυση ενός αυθεντικού ποιητικού λόγου υποδειγματικά απέριττου και ακριβούς.  Για τους λόγους αυτούς  θεωρώ το βιβλίο αυτό σημαντικό, που όχι απλώς κοσμεί την ποίηση αλλά έχει ουσιαστικό λόγο ύπαρξης.