Η θέαση της ψυχής

Με τη λέξη «εικόνες» στον τίτλο της πρώτης ποιητικής συλλογής της, η Μαρία Δάτσικα μας προετοιμάζει για την ανάγνωση ενός σύνθετου ποιητικού λόγου που γεννιέται μέσα στο βλέμμα και οδηγεί στη θέαση της ψυχής.

Ένα πρώτο βιβλίο μπορεί να περιέχει κάτι το μαγικό. Σε προσκαλεί να το διαβάσεις και συνάμα να προβλέψεις την εξέλιξη του γράφοντος. Η Μαρία Δάτσικα γράφει την πρώτη συλλογή της που δεν είναι διόλου πρωτόλεια. Είναι χτισμένη πάνω σε πυκνό ποιητικό λόγο, χωρίς εξάρσεις. Το πρώτο ποίημα, με τίτλο «Εις εαυτόν», παραπέμπει ευθέως στον στωικό φιλόσοφο και αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, ενώ θέτει πολλά ερωτηματικά, εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις, όπως ταιριάζει στη φιλοσοφία που την εμπνέει. Η υψηλοφροσύνη του φιλοσοφικού στοχασμού σύντομα προσγειώνει τον αναγνώστη σε ποιητική γραφή χαμηλών τόνων. Υπότιτλος σε αγκύλες, [Πρώτο πλάνο], πρώτο σκαλί για ν’ ανέβη η ποίηση στον ουρανό, πρώτο βήμα για να δούμε από ψηλά βαθιά μέσα μας. Κι αυτό γιατί η ψυχή είναι η αφετηρία για το ταξίδι, αν και το ποίημα κλείνει με αμφισβήτηση του προορισμού, ή μάλλον της θέλησής μας να φτάσουμε στο στόχο που μας έχει δοθεί από κάποιο απροσδιόριστο πεπρωμένο. Ωστόσο, η ψυχή ταξιδεύει με τον Ήλιο, συνδυάζοντας τη στωική με την πρωτόγονη σκέψη. Καθώς η μία από τις δύο συνιστώσες υπονοεί ότι η «ανοδική πορεία» (11) ίσως και να μην οδηγεί στον ουρανό, πως ο άνθρωπος γνωρίζει ότι ζει και κινείται σε έναν κόσμο στρογγυλό. Το ποίημα κλείνει με δύο στίχους, που αποτελούνται από σημαντικές και άρα αναπάντητες ερωτήσεις, και προσδιορίζουν τον καθένα μας:

Προορισμός;

Ποιος ξέρει; («Εις εαυτόν», 11),

ενώ το επόμενο συνεχίζει:

Είναι λες και χτύπησε το κουδούνι

και μαζεύτηκαν οι σκέψεις.

Σκέψεις του χθες,

σκέψεις του σήμερα

παλεύουν μεταξύ τους.

Ποιες θα νικήσουν; («Σήμα», 12)

Εμφύλιος πόλεμος μέσα στο χρόνο, σε συνεχή εξέλιξη. «Η προσμονή της αιώνιας δυστυχίας / να είσαι Κάποιος» («Η κόκκινη επιγραφή», 13), θα γράψει αμέσως μετά. Να είσαι Κανένας, «Ούτις», δεν είναι αρνητική έννοια. Είναι ένα κενό, με δημιουργικό μέλλον που οφείλεις να γεμίσεις, να το διασχίσεις, για να γίνεις ξανά ήρωας αντάξιος του ομηρικού προγόνου σου. Το Κενό είναι η αρχή της Δημιουργίας, ακόμη και του Ουρανού, όπως στη Γένεση ή στον Ησίοδο. Η αγάπη αποκτά α- στερητικό («Για σένα», 16), παραδοξολογία που ανάγεται σε τίτλο του επόμενου ποιήματος («Α- στερητικό», 17). Αρχίζει με τη λέξη «Α- πιστία», που μας παραπέμπει στην «α- πορία». Δεν υπάρχει πέρασμα, διάβαση, όταν είσαι μόνος στην αγάπη. Το α- στη λέξη «αγάπη», για κάποιο σημαντικό λόγο, που ο καθένας μας οφείλει να ερμηνεύσει μόνος του, σε προσωπικό επίπεδο, μεταμφιέζεται σε α- στερητικό.

Σε ένα σύμπαν όπου κυριαρχούν οι σκέψεις και οι ήχοι, οι λέξεις, αναρριχώνται «στον τοίχο της εξόδου» («Λόγος», 25). Η ψυχή, ένα κομμάτι του σύμπαντος, όπως τα φυτά στο περβάζι του παραθύρου, ονειρεύεται τον ουρανό («Άτιτλο ΙΙ», 41).

Η ζωή μας θυμίζει ένα ουράνιο τόξο, που ρωτά και απαντά:

Ανασηκώθηκα

στις μύτες των ποδιών.

Έτεινα το χέρι

να πάρω ένα χρώμα.

«Ποιο θέλεις;»

με ρώτησε το Ουράνιο Τόξο.

Δίστασα.

«Θα σου δώσω και τα επτά,

ένα για κάθε μέρα»

απάντησε. («Άδραξε», 29)

Carpe diem, λοιπόν. Μπορούμε να αδράξουμε τη μέρα, αλλά μόνο αν λάβουμε υπόψη μας την ποικιλία των εμπειριών που μας περιμένουν στο κατώφλι του σπιτιού μας ή στο παράθυρό μας. Και αυτό αν η κάθε μέρα μας είναι διαφορετική, με νέες προοπτικές. Κι όταν αναζητούμε χρώμα στη ζωή μας, δεν τρέχουμε αποκλειστικά στους αγρούς. Πάλι κάνουμε ένα βήμα προς τα επάνω, να αδράξουμε το ουράνιο τόξο αυτή τη φορά.

Μια ποιητική συλλογή με αναφορά σε εικόνες από τον τίτλο της κάνει σιωπηλή έκκληση στον αναγνώστη με φιλοσοφικό στοχασμό να συνεργαστεί για να ολοκληρωθούν τα νοήματα. Η φιλοσοφία ανάγεται σε συνώνυμο, αντανάκλαση σε καθρέφτη, της εσωτερικής μας γαλήνης. Η αταραξία προέρχεται από ταπείνωση μπροστά στις γαλήνιες ουράνιες δυνάμεις.

Εικόνες ψυχής, πρώτο βιβλίο της ποιήτριας Μαρίας Δάτσικα, που μας υπόσχεται πολλά. Χτίζει μια βιβλική σκάλα για ν’ ανέβουν η ποίηση και η ανάγνωσή της στον ουρανό. Ένα ακόμη έξοχο βιβλίο από τις Εκδόσεις Ιωλκός.